بررسی اثرات دریاچه ارومیه بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و مینرالوژیکی خاکهای بخشی از اراضی غرب دریاچه ارومیه( منطقه دیزج دول)

به منظور بررسی اثرات دریاچه ارومیه بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و مینرالوژی خاک¬ها در منطقه دیزج دول، دو ردیف اراضی در خاک¬های متاثر و غیرمتاثر از دریاچه ارومیه با مواد مادری، اقلیم، و توپوگرافی مشابه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که خصوصیات فیزیکوشیمیایی و مینرالوژیکی خاک¬های متاثر از دریاچه با خاک¬های غیر متاثر از آن تفاوت زیادی دارند: در ردیف اراضی غیرشور و غیرسدیمی افق¬های مشخصه زیرسطحی خاک¬ها شامل افق¬های کمبیک، کلسیک، و آرژیلیک نیز تشکیل می¬باشند که تشکیل این افق حاکی از درجه تحول و تکامل بیشتر پروفیل¬های مربوطه می¬باشد. با توجه به اقلیم خشک و نیمه¬خشک فعلی منطقه و همچنین آهکی بودن خاک¬ها، شستشو و انتقال رس با این میزان بسیار نامحتمل به نظر می¬رسد و در نتیجه افقهای آرژیلیک در این خاک¬ها با احتمال قوی در یک اقلیم مرطوبتری نسبت به اقلیم حاضر منطقه تشکیل شده¬اند و اینکه این خاک¬ها پلی¬ژنتیک هستند و فرایندهای کربناتی شدن و حرکت و جابجایی رس فرایندهای پدوژنیک غالب در این خاکها هستند. پروفیل¬های واقع در ردیف اراضی شور و سدیمی همگی دارای افق¬های ناتریک هستند و یونهای سدیم فراوان ناشی از آب دریاچه سبب تبدیل افق¬های آرژیلیک قبلی به افق ناتریک گردیده¬اند. این پروفیل¬ها دارای مقادیر cec، هدایت الکتریکی، کلسیم، منیزیم، و سدیم محلول، sar، بی¬کربنات و کلراید، سدیم تبادلی، ph بیشتر، و کربن آلی و منیزیم تبادلی کمتری در مقایسه با پروفیل¬های واقع در اراضی غیرشور- غیرسدیمی هستند. نتایج مطالعات کانی¬شناسی نشان داد که کانی¬های رسی موجود در خاک-های هر دو ردیف اراضی عمدتا شامل کانی¬های اسمکتایت، ایلایت، کائولینایت، کلرایت، ورمی¬کولایت، و رسهای مخلوط می¬باشند. کانی¬های ایلایت، کلرایت و کائولینایت عمدتاً موروثی بوده و از مواد مادری به ارث رسیده¬اند. کانی¬های اسمکتایتی موجود در این خاک¬ها عمدتاً پدوژنیک بوده و از تغییر شکل و تبدیل ایلایت حاصل شده¬اند. در پروفیل¬های واقع در اراضی متاثر از دریاچه، نوتشکیلی عامل اصلی تشکیل این کانی می¬باشد. با توجه به حضور اسمکتایت در مواد مادری خاک¬ها، منشأ توارث از مواد مادری هم برای این کانی مطرح می¬باشد. ورمی¬کولایت¬ها و ورمی¬کولایت با هیدروکسی بین لایه¬ای (hiv) موجود در این خاک¬ها نیز منشأ پدوژنیک داشته و در اثر تغییر و تبدیل ایلایت تشکیل شده است. نهایتا نتایج مینرالوژی رس نشان داد که پیشروی دریاچه ارومیه سبب تغییرات مینرالوژیکی این خاک¬ها در مقایسه با خاک¬های غیر متاثر از آن شده است. این تغییرات شامل حضور مقادیر خیلی بیشتر اسمکتایت، کلرایت بیشتر، و حضور ورمی¬کولایت با هیدروکسی بین لایه¬ای (hiv) در این خاک¬ها گردیده است. تفاوتها در خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیکوشیمیایی خاک¬های مورد مطالعه که منجر به رده¬بندی این خاک¬ها در 4 رده، 4 زیررده، 4 گروه بزرگ، و 5 زیرگروه گردیده است که عبارتند از: fluventic haploxerepts، calcic argixerolls، calcic argixerolls، calcic haploxerepts، typic natrixeralfs، calcic natrixeralfs، و calcic aquisalids